React Query یا SWR؟ کدام برای مدیریت داده بهتر است؟

در پروژه‌های مبتنی بر React، مدیریت داده‌های سمت سرور تنها به «واکشی» اولیه ختم نمی‌شود؛ بلکه شامل نگهداری نسخه‌ای به‌روز و بهینه‌شده از داده‌ها، همگام‌سازی تغییرات، کاهش تعداد درخواست‌ها و ایجاد تجربه‌ای روان برای کاربر است. اینجا است که کتابخانه‌هایی مانند TanStack Query (نام جدید React Query) و SWR وارد عمل می‌شوند. هر دو با هدف ساده‌سازی واکشی و کشینگ داده ساخته شده‌اند، اما فلسفهٔ طراحی و دامنهٔ امکانات‌شان تفاوت‌هایی مهم دارد. TanStack Query کنترل و انعطاف‌پذیری گسترده‌ای ارائه می‌دهد و برای پروژه‌هایی با تعاملات پیچیده ایده‌آل است، در حالی که SWR با رویکردی مینیمال و استراتژی «stale-while-revalidate» تجربه‌ای سریع و ساده را فراهم می‌کند. در ادامه، این دو ابزار را از جنبه‌های مختلف بررسی و مقایسه می‌کنیم تا روشن شود کدام برای نیازهای شما مناسب‌تر است.

تعریف و فلسفهٔ طراحی

TanStack Query (که تا پیش از نسخهٔ ۴ با نام React Query شناخته می‌شد) یک کتابخانهٔ قدرتمند برای مدیریت «server state» در اپلیکیشن‌های React است. تمرکز اصلی آن بر واکشی، کشینگ، همگام‌سازی و مدیریت چرخهٔ عمر داده‌های سمت سرور است. این کتابخانه با فراهم‌کردن APIهای متنوع (مانند useQuery و useMutation) و گزینه‌های دقیق برای کنترل رفتار داده‌ها، به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد جریان داده را تا کوچک‌ترین جزئیات مدیریت کنند. فلسفهٔ طراحی TanStack Query بر کنترل کامل و پیش‌بینی‌پذیری تکیه دارد؛ به این معنا که توسعه‌دهنده می‌تواند با تغییر تنظیمات، رفتار واکشی، بازتأیید، و حتی زمان نگهداری داده در کش را دقیقاً مطابق نیاز پروژه شخصی‌سازی کند.

SWR که توسط تیم Vercel توسعه داده شده، یک کتابخانهٔ سبک و ساده برای واکشی داده در React است که هستهٔ آن بر استراتژی «stale-while-revalidate» بنا شده است. این استراتژی به کاربر نسخه‌ای از دادهٔ ذخیره‌شده (cached) را بلافاصله نمایش می‌دهد و همزمان در پس‌زمینه دادهٔ تازه را واکشی و کش را به‌روزرسانی می‌کند. نتیجه، تجربه‌ای سریع و پاسخ‌گو برای کاربر است. فلسفهٔ طراحی SWR بر سادگی، حداقل پیکربندی و شروع سریع متمرکز است؛ به‌گونه‌ای که بدون نیاز به نوشتن کدهای پیچیده، بتوان به کشینگ و همگام‌سازی داده دست یافت.

این تفاوت در رویکرد (کنترل‌گرایی TanStack Query در مقابل مینیمالیسم SWR) شالودهٔ تمام تفاوت‌های عملکردی و تجربهٔ توسعه‌دهنده میان این دو ابزار را تشکیل می‌دهد.

مفاهیم پایه‌ای مشترک در TanStack Query و SWR

هرچند TanStack Query و SWR در فلسفهٔ طراحی و جزئیات عملکرد تفاوت دارند، اما هر دو بر پایهٔ یک سری مفاهیم مشترک در مدیریت داده‌های سمت سرور بنا شده‌اند:

1. کشینگ داده (Data Caching): هر دو کتابخانه داده‌های واکشی‌شده را در حافظهٔ محلی (in-memory) ذخیره می‌کنند تا در صورت نیاز دوباره، بدون ارسال درخواست جدید به سرور، داده فوراً در اختیار کاربر قرار گیرد. این کار هم سرعت نمایش داده را افزایش می‌دهد و هم فشار روی سرور را کاهش می‌دهد.
2. بازتأیید یا واکشی مجدد (Revalidation / Refetching): هدف از بازتأیید این است که داده‌های نمایش‌داده‌شده با نسخهٔ به‌روز در سرور هماهنگ بماند. SWR این کار را به‌صورت پیش‌فرض با الگوی stale-while-revalidate انجام می‌دهد، در حالی که TanStack Query رفتار پیش‌فرض خود را دارد ولی به توسعه‌دهنده اجازهٔ کنترل جزئیات زمان و شرایط بازتأیید را می‌دهد.
3. همگام‌سازی با رویدادهای مرورگر (Browser Event Sync): هر دو کتابخانه قابلیت واکشی مجدد داده هنگام رخدادهایی مثل بازگشت تب مرورگر به حالت فعال (focus) یا اتصال دوباره به اینترنت را دارند. این ویژگی کمک می‌کند دادهٔ کاربر حتی در حالت تعامل غیرمستقیم هم تازه بماند.
4. جهش داده (Mutations): هر دو ابزار امکان ارسال تغییرات به سرور (مانند ایجاد، ویرایش یا حذف داده) را دارند و پس از انجام تغییر، می‌توانند کش را به‌طور خودکار به‌روزرسانی یا بازتأیید کنند.
5. تمرکز بر Server State به جای Client State: برخلاف کتابخانه‌های مدیریت وضعیت عمومی (مثل Redux یا Zustand) که برای نگهداری داده‌های محلی ساخته شده‌اند، این دو ابزار به‌طور تخصصی برای مدیریت داده‌های سمت سرور طراحی شده‌اند و با چرخهٔ عمر این داده‌ها هماهنگ‌اند.

این اشتراک‌ها پایه‌ای هستند که باعث می‌شوند انتخاب بین TanStack Query و SWR به جای «چه چیزی را می‌توانند انجام دهند»، بیشتر بر «چگونه این کار را انجام می‌دهند» متمرکز شود.

ویژگی‌های کلیدی TanStack Query

TanStack Query مجموعه‌ای از قابلیت‌ها را ارائه می‌دهد که آن را به انتخابی قدرتمند برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده تبدیل می‌کند:

1. کنترل دقیق بر کش و چرخهٔ عمر داده: پارامترهایی مانند staleTime، cacheTime، و refetchOnWindowFocus اجازه می‌دهند توسعه‌دهنده تعیین کند داده چه زمانی تازه (fresh) یا کهنه (stale) محسوب شود و چه زمانی بازتأیید شود.
2. مدیریت Queryها از طریق QueryClient: با استفاده از QueryClient و متدهایی مثل invalidateQueries، setQueryData و prefetchQuery می‌توان به‌صورت متمرکز داده‌ها را کنترل و به‌روزرسانی کرد.
3. پشتیبانی قدرتمند از Mutations: سرویس API مخصوص جهش داده (useMutation) همراه با قابلیت‌هایی مانند Optimistic Updates و Error Rollback باعث می‌شود تجربهٔ کاربر حتی در هنگام ارسال داده به سرور روان و بی‌وقفه باشد.
4. پشتیبانی از Prefetch و Pagination: امکان بارگیری پیشاپیش داده و مدیریت صفحات (pagination) یا بارگذاری بی‌پایان (infinite queries) به شکل ساده و بهینه در دسترس است.
5. انعطاف‌پذیری بالا برای سناریوهای خاص: از همگام‌سازی بین تب‌های مرورگر تا کنترل دستی re-fetch، TanStack Query ابزارهای زیادی برای نیازهای غیرمعمول ارائه می‌دهد.

به دلیل این مجموعهٔ گسترده از امکانات، TanStack Query معمولاً برای اپلیکیشن‌هایی با ساختار پیچیده، وابستگی زیاد به داده‌های لحظه‌ای و نیاز به تعاملات متنوع با API انتخاب می‌شود.

ویژگی‌های کلیدی SWR

SWR با تمرکز بر سادگی و تجربهٔ سریع توسعه‌دهنده، امکانات زیر را ارائه می‌دهد:

1. استراتژی پیش‌فرض Stale-While-Revalidate: مهم‌ترین ویژگی SWR این است که دادهٔ ذخیره‌شده در کش بلافاصله به کاربر نشان داده می‌شود و همزمان واکشی تازه در پس‌زمینه انجام می‌گیرد. این باعث می‌شود رابط کاربری تقریباً همیشه سریع و پاسخ‌گو باشد.
2. API ساده و حداقلی: استفاده از SWR اغلب با یک فراخوانی سادهٔ useSWR شروع می‌شود. توسعه‌دهنده بدون نیاز به تعریف ساختارهای پیچیده می‌تواند داده را واکشی، کش و بازتأیید کند.
3. به‌روزرسانی خودکار بر اساس رویدادها: SWR به‌طور پیش‌فرض هنگام بازگشت فوکوس به پنجرهٔ مرورگر یا اتصال مجدد اینترنت، داده‌ها را بازتأیید می‌کند و نیازی به پیکربندی اضافی ندارد.
4. پشتیبانی از Mutations ساده: SWR از طریق متدهایی مثل mutate امکان تغییر سریع داده در کش و سپس بازتأیید را فراهم می‌کند. هرچند این قابلیت به اندازهٔ TanStack Query پیچیده و پرامکانات نیست، اما برای بیشتر موارد کاربردی کفایت می‌کند.
5. ادغام آسان با Next.js و محیط‌های SSR: به دلیل توسعه توسط تیم Vercel، تکنولوژی SWR به‌خوبی با Next.js هماهنگ است و برای پروژه‌هایی که SSR یا ISR استفاده می‌کنند، پیاده‌سازی راحتی دارد.

SWR انتخاب مناسبی برای پروژه‌هایی است که به یک راه‌حل سبک، شروع سریع و نیاز کم به پیکربندی نیاز دارند، به‌خصوص اگر تمرکز روی سادگی و واکنش سریع UI باشد.

مقایسهٔ عملکرد و تجربهٔ توسعه‌دهنده

مقایسهٔ TanStack Query و SWR فقط به امکاناتشان محدود نمی‌شود؛ سرعت اجرا، کارایی کش، و تجربهٔ کدنویسی نیز نقش مهمی در انتخاب دارند:

عملکرد (Performance)

هر دو کتابخانه از نظر سرعت واکشی داده و کشینگ بهینه هستند، اما TanStack Query به دلیل قابلیت‌های پیشرفتهٔ کنترل invalidation و prefetching، در پروژه‌های بزرگ که نیازمند مدیریت چندین منبع داده هستند، معمولاً پایدارتر عمل می‌کند.

SWR به دلیل سادگی و سبک بودن، سربار (overhead) کمتری دارد و در پروژه‌های کوچک یا متوسط، به‌ویژه در صفحات SSR، سریع و روان است.

مصرف حافظه

TanStack Query به خاطر مدیریت ساختارمند کش و متاداده‌ها، کمی مصرف حافظهٔ بیشتری دارد. SWR کش ساده‌تری دارد و footprint حافظه‌ای کمتری بر جای می‌گذارد.

تجربهٔ توسعه‌دهنده (Developer Experience)

• TanStack Query: مستندات جامع، API گسترده، و امکاناتی که برای کنترل کامل چرخهٔ داده در اختیار توسعه‌دهنده می‌گذارد. این گستردگی به معنای منحنی یادگیری کمی طولانی‌تر است.
• SWR: ای‌پی‌آی مینیمال، شروع سریع، و نیاز کم به پیکربندی. برای تیم‌هایی که می‌خواهند بدون پیچیدگی زیاد به نتیجه برسند، جذاب‌تر است.

انعطاف‌پذیری در مقابل سادگی

TanStack Query انعطاف‌پذیری بالایی دارد ولی پیچیدگی آن بیشتر است. SWR سادگی بالایی دارد ولی امکانات پیشرفتهٔ کمتری نسبت به TanStack Query ارائه می‌دهد.

در نهایت، انتخاب به این برمی‌گردد که آیا پروژهٔ شما به کنترل کامل و قابلیت‌های پیشرفته نیاز دارد یا به سادگی و راه‌اندازی سریع.

انتخاب کتابخانهٔ مناسب برای پروژه

انتخاب بین TanStack Query و SWR باید بر اساس نیازهای واقعی پروژه و تیم توسعه انجام شود، نه صرفاً محبوبیت یا توصیهٔ دیگران. در ادامه چند سناریوی مرسوم و مهم برای انتخاب بین این دو کتابخانه را بررسی می‌کنیم:

زمانی که TanStack Query انتخاب بهتری است:

• پروژه‌های بزرگ با چندین منبع داده و وابستگی‌های پیچیده.
• نیاز به مدیریت پیشرفتهٔ جهش داده (mutations) با optimistic updates و error rollback.
• وجود الزامات دقیق برای کشینگ و invalidation داده‌ها.
• نیاز به پیش‌واکشی (prefetching) و بارگذاری بی‌پایان (infinite scrolling) در سطح بالا.

زمانی که SWR انتخاب بهتری است:

• پروژه‌های کوچک یا متوسط با نیاز ساده به کش و واکشی داده.
• اپلیکیشن‌هایی که بر SSR یا ISR در Next.js متکی هستند و نیاز به یک راه‌حل سبک دارند.
• تیم‌هایی که می‌خواهند بدون منحنی یادگیری طولانی، سریعاً وارد فاز توسعه شوند.
• اولویت داشتن سادگی API و پیکربندی حداقلی.

زمانی که هر دو قابل استفاده هستند:

• در بسیاری از پروژه‌ها می‌توان با هر دو کتابخانه به نتایج مشابه رسید.
• انتخاب نهایی می‌تواند بر اساس تجربهٔ قبلی تیم، ساختار معماری پروژه، یا حتی سلیقهٔ توسعه‌دهنده باشد.

در پایان

در نهایت، TanStack Query و SWR هر دو ابزارهای قدرتمندی برای مدیریت داده‌های سمت سرور در React هستند که هرکدام با رویکرد و فلسفه‌ای متفاوت به حل مسائل واکشی، کشینگ و همگام‌سازی داده می‌پردازند. انتخاب مناسب‌ترین کتابخانه به نیازهای پروژه، پیچیدگی داده‌ها، و تجربه تیم بستگی دارد. TanStack Query با امکانات گسترده و کنترل دقیق، برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده ایده‌آل است، در حالی که SWR با سادگی و سبک‌وزنی، سرعت توسعه را بالا برده و مناسب پروژه‌های کوچک‌تر و متوسط است. شناخت دقیق ویژگی‌ها و محدودیت‌های هر کدام به شما کمک می‌کند بهترین تصمیم را بگیرید و تجربهٔ توسعهٔ کارآمدتر و پایدارتری داشته باشید.