گیت را می‌توان پر استفاده‌ترین سیستم کنترل نسخه در جهان دانست و در حقیقت در حال حاضر به عنوان یک سیستم استاندارد برای این کار شناخته میشود. اما شاید بپرسید که سیستم کنترل نسخه چیست؟ برای همین قصد داریم قبل از آنکه به تعریفی از گیت برسیم ابتدا به خوبی سیستم کنترل نسخه یا Version Control System را بررسی کنیم.
VCS یا Version Control System چیست؟
سیستم کنترل نسخه را می‌توان نرم‌افزاری دانست که به شما کمک می‌کند تا تغییراتی که در طول زمان توسعه روی یک پروژه اعمال می‌کنید را دنبال کنید. در این سیستم زمانی که شما در حال تغییر کدهای‌تان هستید، یک نسخه از کدهای قدیمی‌تان ذخیره خواهد شد. در اصطلاح خود سیستم کنترل نسخه به این کار Snapshot گرفتن از فایل‌ها می‌گویند. سیستم کنترل نسخه اسنپ‌شات گرفته شده را به صورت دائمی در خود نگه‌داری می‌کند، بنابراین شما در هر زمانی می‌توانید به آن دسترسی داشته باشید و آن را فراخوانی کنید.
اما شاید این سوال را بپرسید که قبل از بوجود آمدن سیستم کنترل نسخه این فرایند به چه صورتی انجام می‌شد؟ روش سنتی مدیریت پروژه که هنوز هم استفاده میشود نگه‌داری کردن از نسخه‌های مختلف پروژه در پوشه‌های متفاوت است. این کار روش تمیزی برای مدیریت پروژه به حساب نمی‌آید و از طرفی دیگر چندان دقیق نیست. سیستم کنترل نسخه این مشکل را حل می‌کند چرا که می‌تواند تمام نسخه‌های نرم‌افزار شما را به یک صورت خارق‌العاده مدیریت کرده و همچنین دسترسی شما را به این نسخه‌ها حفظ کند.
فواید سیستم کنترل نسخه
جریان کاری هماهنگ
یکی از مشکلات اصلی روش قدیمی آن است هرکسی در خلال توسعه پروژه از ابزارها و رویکردهای منحصر به فرد خود استفاده می‌کند. این موضوع باعث ایجاد ناسازگاری در پروژه میشود. اما سیستم کنترل نسخه توسعه‌دهندگان مختلفی که روی یک پروژه کار می‌کنند را مجبور می‌کند تا از یک جریان کاری هماهنگ استفاده کنند.
سادگی در کار با نسخه‌های مختلف
نسخه‌های مختلف نرم‌افزاری در این سیستم به خوبی و واضحی تعریف می‌شوند. شما برای هر نسخه از نرم‌افزار در سیستم کنترل نسخه یک سری توضیحات خواهید داشت که کمک می‌کند تا تغییرات اعمال شده در این نسخه را مشاهده کنید. مدیریت چندین نسخه در این حالت بسیار پایدارتر و ساده‌تر از مدیریت صدها پوشه است.
قابلیت کدنویسی تیمی
سیستم کنترل نسخه، نسخه‌های نرم‌افزاری مختلفی را که افراد متفاوت در یک تیم نوشته‌اند هماهنگ می‌کند. این کار باعث میشود تا از ناسازگاری بین نسخه‌ها و ایجاد برخوردهای نرم‌افزاری پیشگیری شود.
نگه‌داری از تاریخچه تغییرات
سیستم کنترل نسخه تاریخچه‌ای از همه موضوعات مربوط به پروژه را نگه‌داری می‌کند. این تاریخچه می‌تواند شامل آن باشد که چه کسی، چرا و چگونه کدها را در نسخه‌های مختلف تغییر داده است. دانستن این جزئیات به ما کمک می‌کند تا بتوانیم از هر قسمت مربوط به نسخه‌های پروژه سر در بیاوریم.
ویژگی‌های خودکارسازی
ویژگی‌های خودکارسازی که سیستم کنترل نسخه به شما می‌دهد این امکان را دارد تا انجام برخی از کارها در روال سریع‌تر و بهتری صورت بگیرد.
حال با داشتن درکی مناسب از سیستم‌های کنترل نسخه بیایید به موضوع اصلی مطلب یعنی گیت بازگردیم.
گیت چیست؟
محبوبیت و انعطاف‌پذیری گیت کاری کرده که انتخابی بسیار مناسب برای تیم‌های مختلف باشد. البته نه صرفا تیم‌های مربوط به برنامه‌نویسی که حتی گرافیست‌ها، تولید‌کنندگان محتوا و... نیز از آن استفاده می‌کنند. از آنجایی که گیت واقعا محبوب است، جامعه کاربری گسترده‌ای نیز داشته و همین موضوع باعث شده تا گیت منابع آموزشی و انجمن‌های آنلاین بسیاری داشته باشد. در واقع می‌توان گفت که در حال حاضر تقریبا تمام محیط‌های توسعه از گیت پشتیبانی می‌کنند.
مفاهیم اولیه گیت
Commit
هربار که شما کارهای‌تان را ذخیره می‌کنید گیت یک Commit جدید را ایجاد می‌کند. منظور از Commit در واقع همان Snapshotایست که در چند پاراگراف قبل به آن اشاره کردم. اگر شما دوبار از یک پروژه کامیت بگیرید در شرایطی که این دو مورد هیچ تفاوتی با هم نداشته باشند گیت اسنپ‌شات قبلی را حذف کرده و یک مورد جدید را ایجاد می‌کند. این کار باعث میشود تا ما نسخه‌های تکراری و بی‌فایده را نداشته باشیم.
در ساختار گیت هر کدام از کامیت‌ها به کامیت بعد و قبل خود متصل است، براساس این تعریف می‌توان نتیجه گرفت که تمام کامیت‌ها به نحوی با همدیگر ارتباط دارند. هر کدام از این کامیت‌ها یک ID مانند نیز دارند که در واقع یک رشته تصادفی از کاراکترهاست. از طریق این ID می‌توان به یک کامیت خاص دسترسی پیدا کرد و یا آن را با محتوای یک ID دیگر بررسی نمود.
Branch یا شاخه
در ساختار گیت هر توسعه‌دهنده‌ای یک نسخه محلی منحصر به فرد از پروژه را توسعه می‌دهد. به همین دلیل شما می‌توانید یک پایه اصلی برای پروژه و بی‌نهایت شاخه برای توسعه آن را داشته باشید. این کار باعث میشود تا اعمال تغییرات به صورت تست روی پروژه اصلی تاثیر نداشته باشد. اما اگر اینگونه است استفاده از چنین حالتی به چه دردی خواهد خورد؟ بعد از تست شاخه‌ای که از پروژه اصلی انشعاب گرفته شده است می‌توان آن را به پروژه اضافه کرد. بنابراین ما با امنیت بیشتری کدهای‌مان را توسعه خواهیم داد.
وضعیت فایل‌ها در گیت
فایل‌ها در گیت می‌توانند سه وضعیت داشته باشند: modified، staged و committed. زمانی که برای اولین بار یک فایل را تغییر می‌دهید و یا آن را ایجاد می‌کنید آن‌ها بخشی از تاریخچه توسعه شما نخواهند بود چرا که شما باید به صورت دستی به گیت بگویید تغییرات فایل x را نیز در نظر بگیرد. بنابراین شما باید ابتدا آن را به گیت اضافه کنید. بعد از انجام چنین کاری فایل شما وضعیت staged را پیدا خواهد کرد. در این وضعیت تمام تغییراتی که شما اعمال کرده‌اید ضبط شده و منتظر است تا گیت از آن یک اسنپ‌شات بگیرد و یا بهتر است بگوییم کامیت شود. حال اگر این روی این فایل تغییراتی را اعمال کنید گیت آن را متوجه شده و وضعیت آن را به صورت modified تغییر خواهد داد.
فواید استفاده از گیت
گیت می‌تواند تمام فوایدی که یک سیستم کنترل نسخه دارد را داشته باشد اما نسبت به دیگر نمونه‌های موجود گیت امکانات پشتیبانی بیشتری داشته و همچنین مستندات و منابع آموزشی مفیدتری را دارد. از طرفی دیگر تقریبا تمامی شرکت‌های دنیا از گیت به عنوان سیستم کنترل نسخه استفاده می‌کنند و به همین دلیل باید یادگیری آن را در نظر بگیرید.
اگر دنبال یک منبع آموزشی عالی برای یادگیری گیت هستید می‌توانید دوره رایگان «آموزش گیت و گیت هاب» را مشاهده نمایید. همچنین اگر بدنبال آموزشی با نکات حرفه‌ای‌تر و عملی‌تر هستید می‌توانید دوره «مدیریت پروژه های متن‌باز با Git و Github» را مشاهده کنید. در لیست زیر نیز می‌توانید مقالات دیگری را که در حوزه گیت نوشته شده‌اند مطالعه کنید.
۱. مهمترین دستورات گیت برای توسعه‌دهندگان وب
۲. چگونه به یک متخصص در دنیای گیت تبدیل شویم؟
دیدگاه‌ها و پرسش‌ها