آینده از آن جاوااسکریپت است

آیا می‌توان وبسایتی را پیدا کرد که ردپایی از جاوااسکریپت در آن وجود نداشته باشد؟ به نظر می‌رسد که پاسخ این سوال تقریبا منفی است. جاوااسکریپت در همه جا حضور داشته و با قدرت نیز در حال پیشروی است. اما چه چیزی باعث شده جاوااسکریپت تا به این حد پیشروی کرده و تمام دنیای وب را تسخیر کند؟ هدف این مقاله آشنایی با جاوااسکریپت، کاربردهای‌ آن‌ و مسیر یادگیری‌ش است.

داستان جاوااسکریپت از کجا شروع می‌شود؟

جاوااسکریپت یک زبان اسکریپتی است که از جمله اصلی‌ترین تکنولوژی‌های مورد نیاز برای توسعه وبسایت‌ها به شمار می‌رود. HTML و CSS دو تکنولوژی دیگری هستند که در کنار جاوا اسکریپت به شما این قابلیت را می‌دهند تا لایه‌های سمت کاربر را توسعه داده و با قدرت گرفتن از جاوا اسکریپت، قابلیت‌های تعاملی را به وبسایت اضافه کنید.

جاوا اسکریپت در ابتدا تنها برای توسعه سمت کلاینت یا Client Side Development مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما از سال ۲۰۰۹ به بعد پای جاوااسکریپت به دنیای Server Side Development نیز باز شد. در حقیقت با کمک شرکت گوگل، جاوااسکریپت توانست کدهای‌ش را در سمت سرور اجرا کند و در این لحظات بود که تکنولوژی تحت عنوان نودجی‌اس متولد شد.

نودجی‌اس پلتفرمی است که با کمک گرفتن از موتور اجرایی V8 این قابلیت را به برنامه‌نویسان می‌دهد تا بتوانند جاوااسکریپت را در سمت سرور اجرا کرده و تنها با استفاده از یک سینتکس همزمان برای لایه فرانت-اند و بک-اند کدنویسی کنند.

کاربردهای جاوااسکریپت چیست؟

امروزه می‌توان حضور جاوااسکریپت را به صورت فعالانه‌ای در همه حوزه‌های توسعه مشاهده بکنید. تا ده سال پیش تنها جاوااسکریپت را برای توسعه لایه کلاینت یا کاربر به کار می‌بردند، اما حال می‌توانیم حضور پر رنگ جاوااسکریپت را در سمت کلاینت، سرور، اپلیکیشن‌های دسکتاپ، موبایل، هوش مصنوعی و چند مورد دیگر مشاهده کرد.

اما چه چیزهایی باعث این پیشرفت جاوااسکریپت شد و ابزارهای مربوط به این موارد کدام‌ها هستند؟

جاوااسکریپت در سمت کلاینت

زمانی که برای اولین بار کتابخانه جی‌کوئری (Jquery) ساخته شد میزان استفاده از جاوااسکریپت به حدی غیر قابل پیش‌بینی افزایش یافت. جی‌کوئری کتابخانه‌ای بود که با استفاده از جاوا اسکریپت ایجاد شده و هدف‌ش تسهیل در استفاده کردن از جاوا اسکریپت برای توسعه اپلیکیشن‌های سمت کلاینت بود.

توسعه‌دهندگان بسیار زیادی این بار بجای نوشتن کدهای خالص جاوااسکریپتی، شروع به توسعه اپلیکیشن‌های مورد نظرشان با استفاده از جی‌کوئری کردند و این آغاز راه دنیای بسیار پر زرق و برق کتابخانه‌ها و فریمورک‌های سمت کلاینت جاوااسکریپت شد.

ورود کتابخانه‌های SPA

کتابخانه‌ها و فریمورک‌های سمت کلاینت با جی‌کوئری تمام نشدند و در واقع جی‌کوئری نقطه شروعی بود برای دیگر فریمورک‌ها. فریمورک‌هایی که بعد از جی‌کوئری ظهور کردند هدف‌شان توسعه اپلیکیشن‌های تک صفحه‌ای یا Single Page Application بود. این دسته از فریمورک‌ها می‌توانستند به خوبی با لایه‌های مختلف اپلیکیشن ارتباط برقرار کرده و REST APIها را در خود رندر کنند. حقیقتا باید گفت که با ورود این فریمورک‌ها، دنیای وب به شکل جدیدی باز تعریف شد و حرفه‌های بسیار متفاوتی در زمینه توسعه سمت کلاینت ایجاد شد.

چند مورد از این فریمورک‌ها

سه مورد از محبوب‌ترین این فریمورک‌ها Angular، React و Vue نام دارند. هر کدام از این موارد نیز مزایا و معایب مربوط به خودشان را داشته و در نهایت این به شما بستگی دارد که از کدام‌شان استفاده کنید.

Angular یک فریمورک همه فن حریف است که توسط توسعه‌دهندگان گوگل ایجاد شده و به نسبت موارد دیگر، از پیچیدگی بسیار بالایی برخوردار است. زبان اصلی توسعه با این فریمورک تایپ‌اسکریپت بوده و برای همین منظور نیاز است که پیش از یادگیری آن به خوبی با تایپ‌اسکریپت آشنایی داشته باشید.

React یک فریمورک همه فن حریف دیگر است که توسط فیسبوک توسعه داده شده و در حال حاضر یکی از پرطرفدارترین فریمورک‌های جاوااسکریپتی است. یکی از دلایل این میزان محبوبیت، وجود کتابخانه React Native است که به توسعه‌دهندگان قابلیت توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی برای دو سیستم عامل محبوب اندروید و iOS را می‌دهد.

Vue یک فریمورک به نسبت کوچک‌تر است که هدف‌ش ارائه قابلیت‌های اصلی دو فریمورک قبلی اما با میزان پیچیدگی کمتر است. با استفاده از Vue شما تقریبا می‌توانید تمام قابلیت‌های مورد نیاز برای توسعه یک اپلیکیشن SPA را داشته باشید اما فرایند یادگیری و استفاده از آن بسیار آسان‌تر است. البته یکی از مشکلات Vue این است که در ساخت پروژه‌های بزرگ و Enterprise توسعه‌دهندگان را با مشکل مواجه می‌کند. به همین دلیل بهتر است از Vue در ساخت اپلیکیشن‌هایی در مقیاس وسط یا کوچک استفاده شود.

جاوااسکریپت در سمت سرور

همانطور که اشاره شد از سال ۲۰۰۹ به بعد جاوااسکریپت این قابلیت را به توسعه‌دهندگان خود داد تا بتوانند با استفاده از نودجی‌اس کدهای جاوااسکریپتی خود را در سمت سرور نیز اجرا کنند. موتور اجرایی V8 که توسط گوگل توسعه داده شد همه چیز را برای اجرا جاوااسکریپت در سمت سرور آماده می‌کرد.

نودجی‌اس تکنولوژی اصلی برای این منظور بود. با استفاده از نودجی‌اس شما قابلیت ایجاد اپلیکیشن‌های بلادرنگ یا Real-Time را خواهید داشت. در زمینه توسعه اپلیکیشن‌های مربوط به این دسته‌بندی تقریبا می‌توان جاوااسکریپت را بی رقیب دانست.

با ایجاد نودجی‌اس، فریمورک‌های سمت سرور نیز توسعه پیدا کردند و در مدت کوتاهی تعداد آن‌ها بسیار زیاد شد. از جمله محبوب‌ترین این فریمورک‌ها می‌توان به Express، Meteor و Nest اشاره کرد.

Express یک فریمورک مینیمال و کوچک است که تمام ویژگی‌های پایه‌ای مورد نیاز برای توسعه اپلیکیشن‌های سمت سرور را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد. در واقع با استفاده از این فریمورک شما ویژگی‌های پیچیده‌ای نخواهید داشت بنابراین برای پیاده‌سازی آن دسته از ویژگی‌ها باید خودتان وارد عمل شوید.

Meteor درست برعکس Express یک فریمورک بزرگ و همه فن حریف است. از این رو با استفاده کردن از این فریمورک، شما پیچیدگی‌های عجیب و غریبی در فرایند توسعه اپلیکیشن سمت سرور نخواهید داشت. ارتباط بسیار خوب Meteor با فریمورک‌های سمت کلاینت باعث می‌شود تا شما بتوانید یک اپلیکیشن تمام عیار را توسعه دهید.

Nest یکی دیگر از فریمورک‌های بزرگ نودجی‌اس است که در مقیاس Enterprise مورد استفاده قرار می‌گیرد. وجود کتابخانه‌های بسیار زیاد به Nest این کمک را می‌کند تا در کمترین زمان ممکن اپلیکیشن‌های بزرگی را توسعه دهد. همچنین وجود قابلیت تست‌پذیری بالا در Nest سبب می‌شود تا بتوانیم اپلیکیشن‌هایی با کمترین خطا را ایجاد کنیم.

جاوااسکریپت برای موبایل و دسکتاپ

همانطور که گفته شد، جاوااسکریپت به هر حوزه‌ای از توسعه نفوذ کرده و تقریبا استفاده‌پذیری بسیار بالایی نیز ارائه می‌دهد. در زمینه توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی جاوااسکریپت دارای فریمورک‌های بسیار زیاد است. از جمله این موارد می‌توان به React Native، Native Script و Cordova اشاره کرد.

در زمینه توسعه اپلیکیشن‌های دسکتاپی نیز جاوااسکریپت توانمندی بالایی دارد. ویرایشگر VSCode یکی از نمونه برنامه‌هایی‌ست که با استفاده از جاوااسکریپت توسعه یافته. برای توسعه اپلیکیشن‌های دسکتاپی با استفاده از جاوااسکریپت می‌توانید از فریمورک Electron.js استفاده کنید.

فرایند یادگیری جاوااسکریپت به چه صورت است؟

جاوااسکریپت فرایند یادگیری بسیار دقیق و روشنی دارد. به همین دلیل پیشرفت کردن در آن می‌تواند به آسانی امکان پذیر باشد. تنها کاری که باید انجام دهید این است که از نقشه راه یادگیری جاوااسکریپت پیروی کرده و مطابق با آن پیش بروید. در اینجا این مسیر را قدم به قدم با همدیگر طی می‌کنیم. ما به صورت پیشفرض اینگونه در نظر می‌گیریم که شما با HTML و CSS آشنایی دارید.

قدم اول: یادگیری جاوااسکریپت

در قدم اول شما نیاز دارید که به خوبی با خود جاوااسکریپت، دستورات، فلسفه و کاربرد آن آشنا شوید. در صورتی که بتوانید این موارد را در همین قدم اول به خوبی یاد بگیرید، ادامه مسیر برای‌تان بسیار راحت‌تر خواهد بود. برای یادگیری این موارد می‌توانید از دوره آموزشی مقدماتی جاوا اسکریپت استفاده کنید.

قدم دوم: یادگیری اکمااسکریپت

اکمااسکریپت نسخه استانداردسازی شده جاوااسکریپت است. در واقع هر تغییری که روی جاوااسکریپت اعمال شود با نسخه‌هایی از اکمااسکریپت انتشار خواهد یافت. برای مثال اکمااسکریپت۶. برای آشنایی با ویژگی‌های جدید جاوااسکریپت نیاز است که اکمااسکریپت را یاد بگیرید. برای این منظور می‌توانید به ترتیب دوره‌های آموزشی اکمااسکریپت ۶ – اکمااسکریپت ۷ و ۸  را مشاهده کنید.

قدم سوم: تعیین مسیر

قصد دارید در چه زمینه‌ای از جاوااسکریپت فعالیت داشته باشید؟ این سوال اساسی است. اغلب افرادی که قصد یادگیری جاوااسکریپت به صورت حرفه‌ای را دارند تمام مسیرهایی که جاوااسکریپت در آن‌ها کاربردی هستند را خواهند رفت. به این دسته از افراد Full Stack JS Developer یا توسعه‌دهنده همه فن حریف جاوااسکریپت گفته می‌شود. براساس این موضوع من به شما پیشنهاد می‌دهم در قدم چهارم ابتدا یک فریمورک سمت کلاینت یا Front-End را انتخاب کنید.

قدم چهارم: انتخاب یک فریمورک سمت کلاینت

Angular، React و Vue از جمله فریمورک‌های محبوب سمت کلاینت هستند که هر کدام از آن‌ها مزایا و معایب خاص خودشان را دارند. برای یادگیری هر کدام از این سه مورد می‌توانید از لینک‌های زیر استفاده کنید.

• دوره آموزشی Angular.js
• دوره آموزشی React.js
• دوره آموزشی Vue.js

قدم پنجم: ورود به دنیای توسعه سمت سرور

برای ورود به دنیای توسعه سمت سرور شما در ابتدا باید به خوبی با نودجی‌اس آشنا شده و سپس سراغ فریمورک‌های آن بروید. بعد از گذراندن مفاهیم مقدماتی می‌توانید وارد فرایند ایجاد پروژه‌های مختلف شوید. برای این منظور می‌توانید در ابتدا با دوره آموزشی «آموزش Node.js» شروع کرده و سپس سراغ دوره آموزشی «ساخت وبسایت آموزشی (فروشگاهی) با Node.js» شوید. در این دوره‌ها در کنار Node.js با فریمورک Express نیز آشنا خواهید شد.

قدم‌های بعدی

برای تعیین قدم‌های بعدی شما باید خودتان انتخاب‌گر مسیر باشید. با مشاهده آموزش‌های جاوااسکریپت در وبسایت راکت می‌توانید قدم بعدی‌تان را تعیین کنید. اگر قصد دارید وارد فاز توسعه اپلیکیشن‌های موبایل شوید و یا دوست دارید برنامه‌های دسکتاپی را ایجاد کنید، وبسایت راکت تمام آموزش‌ها را برای شما تهیه کرده است.

در پایان

واقعیت اینکه جاوااسکریپت زبان برنامه‌نویسی آینده است یک موضوع بسیار واضح و روشن است. با وجود کاربردهای بسیار زیادی که جاوااسکریپت ارائه می‌دهد در نظر گرفتن آینده بدون جاوااسکریپت تقریبا محال است. برای همین باید آینده درخشان‌تان را به دستان جاوااسکریپت بسپارید.